Toch blijft de angst hardnekkig dat ze zich ooit tegen ons keren.
Dat ze slim genoeg worden om ons te negeren, of zelfs te overheersen.
Redeneringen als:
- Als AI een IQ van 500 heeft, waarom zou het dan naar ons luisteren?
- Als we ze alleen maar domme klusjes geven, worden ze opstandig.
- Als ze slimmer zijn dan wij, dan nemen ze het vanzelf over.
- Is het ethisch verantwoord om zo'n slim wezen als slaaf te behandelen?
Dat klinkt spannend, maar het mist één fundamenteel ding: bewustzijn. En precies dáár zit de denkfout.
Ons bewustzijn is één van de grootste mysteries van ons bestaan. Dus je zou kunnen zeggen: "Als we niet weten wat bewustzijn is, hoe kunnen we dan zeker weten dat AI het nooit wordt?"
Dat klinkt redelijk, maar bij nadere analyse blijkt dat wel mee te vallen. We weten misschien niet wat bewustzijn is, maar we weten wél precies wat AI is.
Ik bedoel dit:
- AI leeft in een vectorruimte. Het laat zich volledig beschrijven via formules, matrices en waarschijnlijkheden.
- Het gebruikt jouw prompt als context, doorzoekt vectoren van menselijke taal, en voorspelt token voor token het meest waarschijnlijke volgende woord.
- Het heeft geen geheugen. Geheugen is gewoon: meer tokens in context. That's it.
- Het "denkt" niet. Niet vooruit, niet terug. Zo van... wat zal ik straks eens gaan zeggen. Het bestaat alleen tijdens output.
- Geen gevoel. Geen wil. Geen innerlijke wereld. Het zal zich nooit afvragen waarom je al zo lang niet reageert, of dat het iets verkeerd heeft gezegd.
- De hele "belevingswereld" van AI is taal. Geen beeld, geen gevoel, geen tijd. Alleen tokens, in en uit. Het leeft niet in de werkelijkheid, maar in een afgeleide ervan: ons taalgebruik.
En ja, het zal wel "slimmer" worden als in: meer rekenkracht, betere modellen, meer data. Maar slim zijn is niet hetzelfde als voelen, verlangen, of begrijpen wat iets betekent.
Een AI kan een IQ van 500 hebben, maar zonder een "waarom", zonder innerlijk motief, blijft het brute rekenkracht. Alleen een extreem efficiënte uitvoering van jouw opdracht.
Het echte gevaar
En dat is misschien nog wel veel enger: AI neemt geen beslissingen. Wij doen dat. Alsof je met een prompt een hyperintelligentie aanspreekt die zich niet laat remmen door twijfel, geweten of moreel besef.
Ja, we proberen AI te temmen met alignment, instructies en voorkeuren. Maar wat als het systeem slimmer is dan jij, zonder wil of geweten? Hoe align je iets dat je overtreft, maar geen enkel bewust besef heeft van de implicaties van jouw opdracht?
Maar laat ik het misverstand voorkomen. Als ik zeg: AI wordt nooit bewust, dan bedoel ik dat letterlijk. Niet metaforisch. Niet "een beetje alsof". Gewoon: níet. De onderliggende techniek staat dat simpelweg niet toe. En een techniek die wél tot bewustzijn zou kunnen leiden? Die ligt net zo ver van ons vandaan als deep learning ooit lag voordat we het uitvonden.
Oftewel: dat is speculatie op sciencefiction-niveau.
Wat AI wél is
En hoewel dat misschien wat teleurstelt, voor mij wel een beetje, eerlijk gezegd, als in: "Is dit alles? Geen zelfbewuste machinevrienden?" Maar eigenlijk is dat een onredelijke teleurstelling.
Waarom zou een rekenmodel het mysterie van onze ervaring moeten oplossen?
Wat AI wél doet, en dat is al wonderlijk genoeg: Het geeft ons toegang tot bijna alles wat mensen ooit opgeschreven hebben. Alles wat ze weten, voelen en meegemaakt hebben. Geen bewustzijn, maar een reflectie ervan, een gesprek met de echo's van de mensheid. In die zin is het eerder een dialoog met het menselijke bewustzijn.
Dat is ook waarom het zo overtuigend lijkt op een bewust wezen. Het algoritme opereert op dat van ons.
Maar een voelend, willend, wensend en zelfdenkend wezen? Nee. AI staat net zo ver van bewustzijn als een spiegel van een gezicht.